HUGO VAN
DER
MOLEN'S
website
met Bedrijfshistorie en -documentatie
with Dutch company history and documentation
een
collectie gedenkboeken, prospecti, brochures,
productcatalogi, reclamemateriaal etc.
a collection of memorial volumes, prospectuses, brochures, product catalogues, advertising material etc.
Dr. Hugo H. van der Molen -
Wederikweg 114 - 9753 AE Haren, The Netherlands
Tel: +31 (0)50 534 8795; Fax:
+31 (0)50 534 0852; email: [email protected]
De Veendammer Hypotheekbank
DE BLOEIPERIODE VAN DE VEENDAMMER HYPOTHEEKBANK.
De Veendammer Hypotheekbank is een naam die menig verzamelaar van oude
Nederlandse effecten bekend in de oren zal klinken. In het navolgende verhaal
kunt u lezen hoe deze bank ontstond en tot bloei kwam. Aan alles komt een
einde, ook aan goede tijden. Maar daarover hopelijk later meer...
In de 19e eeuw bloeide in Veendam de scheepsbouwindustrie. Toen de zeevaart
eisen begon te stellen die niet langer op de hellingen aan de "wijken"
konden worden vervuld, wist men tijdig de bakens te verzetten. Er verrezen
talrijke aardappelmeel- en strokartonfabrieken die van Veendam een belangrijke
agrarische nijverheidsstreek maakten. Zo rond de eeuwwisseling kende Veendam
bovendien een zeer welvarende boerenstand. Het was in deze omgeving en
tegen deze achtergrond dat in november l905 de N.V. "Veendammer Hypotheekbank"
werd opgericht.
Op 15 november werd de koninklijke goedkeuring reeds verkregen en reeds
in december van hetzelfde jaar namen de werkzaamheden een aanvang. Hat
aanvangskapitaal van een half miljoen gulden, verdeeld in aandelen van
f 1000, was vlot bijeen gekregen. Er bestond zoveel animo voor dat niet
meer dan twee aandelen per gegadigde konden worden toegewezen. De 248 aandeelhouders
van het eerste uur, waarvan we mogen aannemen dat ze allemaal uit Veendam
of naaste omgeving kwamen, hadden alle vertrouwen in de toekomst: Enkele
maanden na de oprichting noteerden de aandelen al 120%!
In 1906 kwam het wereldje van de hypotheekbanken in beroering: "Malversaties,
gepleegd in eene Hollandsche instelling met tot dien tijd hoogst betrouwbaren
naam, deden de koersen der pandbrieven algemeen belangrijk dalen...".
Uiteraard verminderde de vraag naar pandbrieven (waarmee een hypotheekbank
haar werkkapitaal opbouwt) terstond. Toch had men aan het einde van het
eerste boekjaar voor een bedrag van f 349.900 aan pandbrieven in omloop,
de omstandigheden in aanmerking genomen zeker geen slecht resultaat. Dat
men de zaken serieus aanpakte bleek uit het selectiebeleid; van de 240
hypotheekaanvragen in het eerste jaar werden er maar liefst 112 geweigerd.
Tot het werkterrein behoorde niet alleen de provincie Groningen, want men
had na een jaar alleen in Brabant en Zeeland nog geen hypotheken uitstaan.
Het hoogste bedrag van een lening lag beneden f 30.000. Met name in de
eerste bestaansjaren werd bij voorkeur hypotheek verleend met landerijen
als onderpand, omdat het risico daarop veel lager was dan dat op gebouwde
eigendommen.
De eerste wereldoorlog had weinig invloed op het econonische leven in de
veenkoloniale streken van Noord-Nederland. De bloei van landbouw en industrie,
en daarmee die van de Veendammer Hypotheekbank, hield aan. Tussen 1915
en 1920 vermeerderde het bedrag aan uitstaande pandbrieven met meer dan
f 8 miljoen netto. Gedurenda die tijd werden er per week voor gemiddeld
43.000 gulden aan pandbrieven geplaatst. In 1919 stond de bank uit Veendam
bovenaan de lijst van netto-geplaatste pandbrieven van de hypotheekbanken
in Nederland. In 1906 was de Veendammer Hypotheekbank nog nummer 52 op
deze lijst!
De zaken werden inmiddels al niet meer alleen vanuit Veendam gedaan want
er waren bijkantoren geopend in Leeuwarden en Amsterdam. Het aandelenkapitaal
groeide mee, hoewel de kring van aandeelhouders zich nauwelijks uitbreidde.
Het dividendbedrag dat in 1906 l% bedroeg, werd elk jaar een procent hoger
zodat in 1920 een dividend van 15% kon worden uitgekeerd.
Kortom, alles ontwikkelde zich voorspoedig toen in 1919 besprekingen werden
gevoerd met het bestuur van de Noord-Nederlandsche Hypotheekbank te Groningen
over een eventuele overname. De zaak werd reeds op 19 april van dat jaar
beklonken, toen op een buitengewone algemene vergadering van aandeelhouders
het voltallige bestuur van de Groningse bank aftrad, en alle conmissarissen
en directeuren van de Veendammer Hypotheekbank gezamenlijk hun plaats innamen.
De overgenomen bank trad niet in liquidatie naar bleef zelfstandig voortbestaan.
Beide bedrijven "werden nu nauwer aan elkaar verbonden langs parallel
loopende wegen". Eind 1919 had de overgenomen bank voor ongeveer vijf
miljoen aan pandbrieven uitstaan. Van de "Veendammer was toen voor
ruim 12 miljoen gulden aan pandbrieven in omloop.
Het bovenstaande arttkel is gebaseerd op een uit 1920 daterende uitgave
van "Neerlands Welvaart", die A.J. Bothenius Brouwer geheel wijdde
een de Veendammer Hypotheekbank. Hierin staat uiteraard niets over de ondergang
in 1928. Wie informatie kan aandragen voor een vervolgartikel wil ik verzoeken
contact net mij op te nemen. Mijn telefoonnummer is 0511-463969.
Naschrift: De in dit artikel genoemde malversaties hebben waarschijnlijk
betrekking op de Hollandsche Hypotheekbank te Amsterdam. Deze zaak kwam
in december 1905 aan het licht.
Dit artikel werd geschreven door S.A. Schoustra, Frisiasingel 61, 9251
HN Bergum, Friesland, en is gepubliceerd in het VVOF Mededelingenblad, september 1985, p. 3-5
Momenteel beschikbare stukken van de Veendammer Hypotheekbank:
Veendammer Hypotheekbank, Veendam,
------- 1913, Pandbrief van f 50, serie C4, groen en blauw, prijs 43 Euro
------- 1917, pandbrief van f 500, serie D2, rood en bruin, prijs 43 Euro
------- 1918, pandbrief van f 1000, serie C1, paars, prijs 43 Euro
------- 1920, Pandbrief, serie E1, f 1000, geel /yellow, prijs 43 Euro
------- 1920, pandbrief van f 1000, serie F1, rood, prijs 43 Euro
Vereeniging ter behartiging der belangen van houders van Pandbrieven der Veendammer Hypotheekbank,
goedgekeursd bij Kon. Besluit van 27-3-1928;
-------- certificaat voor f 1000 voor 5% pandbrieven, blauwe sierrand, zeldzaam SPECIMEN van de beroemde drukkerij DeBussy, 75 Euro.
-------- certificaat voor f 1000 voor 4,5% pandbrieven, blauwe sierrand, zeldzaam SPECIMEN van de beroemde drukkerij DeBussy, 95 Euro.
-------- certificaat voor f 50, voor 4,5% pandbrieven, oranje sierrand, zeldzaam SPECIMEN van de beroemde drukkerij DeBussy, 95 Euro.
|
|